1 Ten, co żyje wiecznie, stworzył wszystko bez wyjątku,
2 Sam tylko Pan uznany będzie za sprawiedliwego¹
4 Nikt nie potrafi opisać Jego czynów,
a któż będzie mógł zbadać Jego wspaniałe dzieła?
5 Któż zdoła zmierzyć potęgę Jego wielkości
i któż potrafi dokładnie opowiedzieć dzieła Jego miłosierdzia?
6 Nie ma tu nic do zmniejszenia ani do dodania,
ani nie można zbadać cudownych dzieł Pańskich.
7 Kiedy człowiek myśli, że skończył, to nawet nie rozpoczął,
a kiedy się zatrzyma, nie wie, co robić dalej.


8 Kimże jest człowiek i jakież jest jego znaczenie?
Cóż jest jego dobrem i cóż złem jego?
9 Liczba dni człowieka -
jeśli wiek jego jest długi - dosięga stu lat.
10 Jak kropla wody zaczerpnięta z morza lub ziarnko piasku,
tak jest [tych] trochę lat wobec dnia wieczności.
11 Dlatego Pan cierpliwy jest dla ludzi
i wylał na nich swoje miłosierdzie.
12 Zobaczył On i wie, że koniec ich godny litości
i dlatego pomnożył swoje przebaczenie.
13 Miłosierdzie człowieka - nad jego bliźnim,
a miłosierdzie Pana - nad całą ludzkością:
On karci, wychowuje, poucza
i zawraca jak pasterz swoją trzodę².
14 Lituje się nad tymi, którzy przyjmują Jego pouczenie
i którzy się spieszą do Jego przykazań.


15 Synu, do dobrych uczynków nie dodawaj przygany
ani przykrego słowa do każdego daru.
16 Czyż upału nie łagodzi rosa?
Tak lepsze jest słowo niż podarunek.
17 Oto, czy nie jest lepsze słowo niż dobry datek?
A jedno z drugim [łączy się] u człowieka życzliwego.
18 Nierozumny zaś robi wymówki niezgodnie z miłością,
a dar zazdrosnego wyciska łzy z oczu.


19 Uczy się, zanim ci przyjdzie przemawiać,
i miej staranie o siebie, zanim zasłabniesz.
20 Zanim sąd wydasz, zbadaj siebie samego,
a w godzinę obrachunku znajdziesz przebaczenie.
21 Nim wpadniesz w chorobę, upokórz się,
a gdy zgrzeszysz, daj dowód nawrócenia!
22 Niech ci nic nie stanie na przeszkodzie, by wykonać ślub w należnym czasie,
ani nie czekaj aż do śmierci, by z długów się uiścić.
23 Zanim złożysz ślub, przygotuj siebie,
a nie bądź jak człowiek, który Pana wystawia na próbę.
24 Pamiętaj o gniewie Jego w dniach ostatnich,
o chwili pomsty, gdy odwróci oblicze.
25 Pamiętaj o chwili głodu, gdy jesteś w obfitości,
o biedzie i niedostatku - w dniach pomyślności.
26 Od rana do wieczora okoliczności się zmieniają
i wszystko prędko biegnie przed Panem.
27 Człowiek mądry we wszystkim zachowa ostrożność,
a w dniach, kiedy grzechy panują³, powstrzyma się od błędu.
28 Każdy rozumny uzna mądrość,
a temu, kto ją znalazł, wyrazi uznanie.
29 Rozumni w mowach sami jako mędrcy wystąpią
i niby deszcz wyleją przysłowia doskonałe.


30 Nie idź za twymi namiętnościami:
powstrzymaj się od pożądań!
31 Jeżeli pozwolisz duszy swej na upodobanie w namiętnościach,
uczynisz z siebie pośmiewisko dla twych nieprzyjaciół.
32 Nie miej upodobania w życiu wystawnym,
abyś się nie uwikłał w jego wydatki.
33 Nie czyń się biednym, urządzając uczty za pożyczone pieniądze,
gdy nie masz nic w kieszeni.