1 Leniwiec przyrównany będzie do obłoconego kamienia,
a każdy zagwiżdże nad jego hańbą.
2 Leniwiec przyrównany będzie do krowiego nawozu,
każdy, kto go podniesie, otrząśnie rękę.


3 Hańba dla ojca, jeśli ma syna źle wychowanego,
a jeśli córkę, to wstyd mu ona przyniesie.
4 Córka roztropna jest bogactwem dla swego męża,
a córka, która wstyd przynosi, zgryzotą dla swego ojca.
5 Nieobyczajna córka zawstydza ojca i męża
i przez obydwóch będzie wzgardzona.
6 Jak muzyka w czas smutku, tak nauka w niewłaściwym czasie,
natomiast chłosta i upomnienie są zawsze mądre¹.


9 Uczyć głupiego - to kleić skorupy
lub budzić śpiącego z głębokiego snu.
10 Nauczać głupiego - to jakby nauczać drzemiącego,
który jeszcze w końcu zapyta: «A o co chodzi?»
11 Płacz nad zmarłym, stracił bowiem światło,
płacz nad głupim, bo rozum zgubił.
Ciszej płacz nad zmarłym, bo znalazł odpoczynek,
życie zaś głupiego gorsze jest od śmierci.
12 Żałoba po zmarłym trwa siedem dni,
po głupim i bezbożnym zaś przez wszystkie dni jego życia.
13 Nie wdawaj się z głupim w długie rozmowy
i nie chodź do tego, kto nie ma rozumu.
Strzeż się go, byś nie miał przykrości
i byś się nie splamił przez zetknięcie z nim.
Unikaj go, a znajdziesz wytchnienie
i nie doznasz rozgoryczenia z powodu jego nierozumu.
14 Cóż jest cięższego nad ołów?
a jak mu na imię? Głupi.
15 Piasek, sól i bryłę żelaza
łatwiej unieść, niż [znieść] człowieka nierozumnego.
16 Jak drewniana belka, wprawiona w budowę,
nie rozpadnie się w czasie trzęsienia ziemi,
tak serce umocnione dojrzałym zastanowieniem,
gdy nadejdzie chwila, nie stchórzy.
17 Serce wsparte na mądrym myśleniu
jest jak ozdoba z piasku² na murze wygładzonym.
18 Postawione na szczytach gór cienkie tyczki
nie oprą się wiatrowi,
tak serce zalęknione przez niemądre myśli
nie ostoi się wobec byle jakiego strachu.


19 Kto urazi oko, wyciska łzy,
kto urazi serce³, odkrywa uczucie.
20 Kto rzuca kamieniem na ptaki, wypłasza je,
a kto lży przyjaciela, zrywa przyjaźń.
21 Jeślibyś wyciągnął miecz na przyjaciela,
nie martw się, jest bowiem droga powrotu;
22 jeślibyś otworzył usta na niego,
nie martw się, jest bowiem możność pojednania;
wyjąwszy obelgę, wzgardę, wyjawienie tajemnicy i cios zdradliwy -
to wszystko oddali każdego przyjaciela.
23 Zachowaj wierność bliźniemu twemu w biedzie,
abyś z nim razem wzbogacił się w jego pomyślności.
W czasie niepowodzenia trwaj przy nim,
abyś, gdy przyjdzie do dziedziczenia, i ty miał w nim udział.
24 Przed ogniem - para w piecu i dym,
a przed wylaniem krwi - obelgi.
25 Nie będę się wstydził osłonić przyjaciela
i nie będę się przed nim ukrywał;
26 a jeśliby mnie nawet coś złego spotkało z jego przyczyny,
to każdy, kto o tym usłyszy, strzec się jego będzie.


27 Któż postawi straż na moich ustach
i położy na wargach pieczęć przemyślną,
abym nie upadł przez nie,
aby nie zgubił mnie mój język?