1 Nie chwal się dniem jutrzejszym,
bo nie wiesz, co dzień ci przyniesie¹.
2 Niech inny cię chwali - nie twe własne usta,
ktoś obcy - nie własne twe wargi.
3 Ciężki jest kamień i piasek nie lekki,
gniew głupiego cięższy od obu.
4 Gwałtowny jest gniew, zapalczywość - nieubłagana,
a kto się ostoi przed zazdrością?
5 Lepsza jest jawna nagana niż miłość tajona.
6 Razy przyjaciela - [znakiem] wierności²,
pocałunki wroga - zwodnicze.
7 Kto syty - depcze po miodzie,
głodnemu i gorycz jest słodka.
8 Jak ptak, co uciekł z gniazda,
tak człowiek, co uciekł z ojczyzny.
9 Olejki, pachnidło - serce radują
i dobre słowo przyjaciela, dzięki radzie z duszy³.
10 Nie gardź swoim i ojca przyjacielem,
a w dniu klęski nie chodź do brata,
bo lepszy sąsiad bliski niż brat daleki.
11 Bądź mądry, synu, rozwesel me serce,
a tym, co lżą mnie, odpowiem.
12 Rozważny zło widzi i kryje się,
nierozważni tam idą i szkodę ponoszą.
13 Zabierz mu suknię, bo ręczy za obcego,
za nieznajomych - weź zastaw!
14 Kto rankiem głośno błogosławi bliźniego,
policzą mu to za przekleństwo⁴.
15 Rynna ciekąca stale w dzień dżdżysty,
podobna do żony swarliwej.
16 Kto chce ją wstrzymać, ten wiatr wstrzymuje
lub zbiera oliwę do ręki.
17 Żelazo żelazem się ostrzy,
a człowiek urabia charakter bliźniego⁵.
18 Stróż drzewa figowego - spożywa jego owoc,
czujny o pana - doznaje szacunku.
19 Oblicze odbija się w wodzie,
a w sercu odbija się człowiek⁶.
20 Szeol i zatrata niesyte,
niesyte i oczy człowieka.
21 Czym dla srebra - tygiel, dla złota - piec,
tym dla człowieka - pochwała⁷.
22 Choć stłuczesz głupiego w moździerzu
tłuczkiem - razem z ziarnami -
głupota go nie opuści.
23 ⁸ Troszcz się o potrzeby zwierząt,
zwracaj uwagę na trzodę;
24 nie trwa na wieki bogactwo,
ani na pokolenia - korona.
25 Wyrosła trawa, pojawia się potraw,
zbierze się górskie siano:
26 owce na suknie dla ciebie,
a kozły, by za pole zapłacić;
27 dość mleka koziego, byś siebie utrzymał,
<utrzymał swój dom>
i wyżywił swoje służące.