Wydawnictwo Pallottinum Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu
 
STARY TESTAMENT
Księga Powtórzonego Prawa

Wstęp do Księgi Powtórzonego Prawa

Nazwa "Powtórzone Prawo" (Deuteronomium) zachodzi dopiero w LXX i Wulgacie, w Biblii hebrajskiej stanowi ją pierwszy rzeczownik początkowego zdania księgi: Haddebarim. Księga ta różni się od poprzednich tym, że jest jednolita, podobnie jak Kapłańska, choć różna od niej odmiennym sposobem podawania praw. Góruje tu ton pouczający, kaznodziejski, widoczny nawet w sposobie ujęcia przepisów prawnych. Z Mojżeszem łączy ją tradycja ustna, podawana poprzez pokolenia, przechowywana przez kapłanów lewickich w północnym państwie Izraela.
Krytyka literacka odróżnia tutaj rozdziały środkowe 12-26 [->Pwt 12,1] od reszty księgi. Z nimi łączy się organicznie wprowadzenie do nich podane w rozdz. 5-11 [->Pwt 5,1] oraz błogosławieństwa i przekleństwa w rozdz. 27-28 [->Pwt 27,1]. Ostatnie rozdziały zostały wprawdzie później dodane, pochodzą jednak z dawniejszych czasów, jak np. poematy w Pwt rozdz. 32 [->Pwt 32,1] i 33 [->Pwt 33,1], na co wskazuje język i styl. Podobnie dawno powtarzane w kulcie musiały być rozdz. 29-30 [->Pwt 29,1]. Pwt rozdz. 31 [->Pwt 31,1] i 34 [->Pwt 34,1] są także pochodzenia późniejszego jako wynik redakcji księgi. Trudniejsza sprawa jest z pierwszymi rozdziałami księgi. Ogólnie się przyjmuje, że rozdz. 1-3 [->Pwt 1,1] pochodzą z czasów ostatnich królów judzkich, z VII wieku, a rozdz. 4 [->Pwt 4,1] powstał w czasie niewoli babilońskiej, w VI w. przed Chr. Ostatnio zauważono w tej księdze schemat odnowienia przymierza, jaki znamy jeszcze ze źródeł chetyckich: rozdz. 5-11 [->Pwt 5,1] - wstęp historyczny i pouczenie, rozdz. 12-26 [->Pwt 12,1] - nakazy prawne; przy tym 26 [->Pwt 26,1], 16-19 [->Pwt 16,1] - sformułowanie zawarcia przymierza; rozdz. 27n [->Pwt 27,1] - błogosławieństwa i przekleństwa. To stanowi pierwotny trzon księgi. Jak widać, sytuacja, w której powstała księga, wskazuje wyraźnie na odnowienie przymierza w miejscu świętym, w tym przypadku w Sychem (por. Joz 23-24 [->Joz 23,1]). Lewici przygotowywali naród do tego aktu religijnego i wyjaśniali prawo ludowi. W VIII w. przed Chr., za czasów króla Jeroboama II mógł powstać prototyp dzisiejszej księgi mającej na celu zmodernizowanie dawnego prawa, zanotowanego w Wj 19-24 [->Wj 19,1]. Styl i porównanie poszczególnych przepisów wyraźnie na to wskazują. Po upadku północnego państwa w roku 722 przed Chr. wierni przenieśli tę księgę do Jerozolimy, gdzie została umieszczona w świątyni. Pierwsze swoje zredagowanie zawdzięcza królowi Ezechiaszowi, troszczącemu się o moralne odnowienie Izraela. Ta jednak pierwsza redakcja zawierała tylko rozdz. 5-28 [->Pwt 5,1]. W tym stanie też znaleźli ją kapłani za czasów króla Jozjasza. Ostatecznej redakcji dokonano dopiero w czasie niewoli babilońskiej. Stąd nic dziwnego, że niektóre dawne wyrażenia zostały zmodernizowane jeszcze w późniejszych kołach prorockich, których ślad łatwo zauważyć na kartach naszej księgi. Zachowanie jednolitego, odrębnego stylu nie pozwala dokładniej odróżnić części pierwotnych od późniejszych.
Nauka teologiczna Pwt odnosi się do przymierza zawartego przez Boga z ludem izraelskim, wybranym przez Boga. Wybór ten jest dowodem miłości ze strony Boga, który chce mieć Izraela na szczególną własność (segulla[h]: Pwt 7,6; Pwt 14,2; Pwt 26,18) w odróżnieniu od wszystkich innych narodów świata, które przecież też należą do Niego, jako Stwórcy nieba i ziemi (Pwt 4,19; Pwt 32,8). Podobne słowo w tym samym znaczeniu spotyka się w tekstach z Mari nad Eufratem. Wybierając Izraela Bóg był suwerennie wolny: nie skłaniały Go do wyboru żadne przymioty rozumu czy woli ludu wybranego (Pwt 9,5n; Pwt 7,7n). Wyprowadzenie z Egiptu jest nadto wykupem niewolnika od jego dotychczasowego pana, przy czym nie ma tu mowy o zapłacie, co jest podstawą późniejszego pojęcia "wykup" i "odkupienie" użytego przez Iz i świętego Pawła. Posłuszeństwo, które lud wybrany winien był swojemu dotychczasowemu władcy ziemskiemu, należy się obecnie nowemu Panu - Bogu. Zawarcie przymierza na górze Horeb (= Synaj) jest następstwem poprzednich czynów Boga, który obecnie wyraża swoją wolę w Dekalogu. Tak przekazana wola Boża zostaje później jeszcze wyjaśniona na polach Moabu (rozdz. 5 [->Pwt 5,1]), w prawach apodyktycznych, kazuistycznych, warunkowych i rozporządzeniach kultowych, zawartych w części centralnej księgi. Rozdz. 5-11 zawierają nakaz miłowania Boga ponad wszystko (zwłaszcza Pwt 6,5.13-15). To przykazanie przeszło do NT, gdzie stało się kamieniem węgielnym całej moralności. Nie chodzi tu o miłość uczuciową, wprost przeciwnie, wszystko przemawia za miłością efektywną, przejawiającą się w wiernym służeniu Bogu, zachowaniu przykazań, jednym słowem w tym, co mędrcy nazywali "bojaźnią Bożą". To pojęcie miłości posiada swoje źródło też w Mezopotamii, gdzie wyraża cały stosunek wasala do swego seniora. Izraelita jednak miał się odnosić do Boga jak syn do ojca.
Stosunek do wyznawców tej samej religii ujmowany jest jako stosunek brata do brata, z czego wywodzi się pojęcie miłości braterskiej. Nawet król uznany był za współbrata (Pwt 17,15.20), aby się nie wynosił ponad innych członków ludu wybranego. Specjalnej troski wymagał brat zubożały (Pwt 15,7). Dowodem miłości bratniej była też wspólna ofiara, w której miał prawo uczestniczyć każdy członek ludu wybranego. Po niej odbywała się wspólna uczta ofiarna. Tak pojęta miłość braterska przeszła do NT i była mocno podkreślana w pierwotnym Kościele w Jerozolimie. Wielkim darem Bożym jest "ziemia". Człowiek ma na niej zażywać spokoju i bezpieczeństwa, a przede wszystkim odznaczać się szczególną łącznością z Bogiem, co miało być przygotowaniem do życia z Bogiem w królestwie Bożym.
Aktualizowanie nakazów Mojżeszowych dokonało się w czasie kilkakrotnego odnawiania przymierza. Można je uważać za uobecnienie dawnych wypadków na skutek bliskości tego samego Boga, który zawierał przymierze z ludem wybranym. Spotykamy tu częste określenie "dzisiaj", powtarzające się, ilekroć ktoś łączy się z Bogiem i do Niego się zwraca.
W historii zbawienia Pwt zajmuje doniosłe miejsce. Ujmuje bowiem całość obowiązków człowieka w stosunku do Boga i bliźniego, jasno wykłada terminy: przymierza, ludu Bożego, miłości Boga i brata, służenia Bogu i chodzenia Jego drogami. Pojęcie sprawiedliwości Bożej karzącej za grzechy, ale litującej się wyraża rozdz. 32 [->Pwt 32,1], co było podstawą nauki proroków i NT.
Sformułowane w Pwt przykazania i prawa odezwą się echem w NT: przykazanie miłości (Pwt 6,5) jest przedmiotem mów polemicznych (Mt 22,37; Mk 12,29n; Łk 10,27); słowa Boże z Pwt 8,3; Pwt 6,16 zachodzą w dialogu kuszenia (Mt 4,4.7; Łk 4,4.12), nadto inne prawa w Mt 5,31; Mt 18,16. Na klasyczny tekst o proroku (Pwt 18,15.19) powoła się kerygmat apostolski (Dz 3,22n; Dz 7,37). Św. Paweł cytuje poszczególne przepisy w 2 Kor 13,1; Ga 3,13; zaś Hbr 12,21.29 nawiązuje do opowiadania zdarzeń pod Synajem.
ZMIEŃ KSIĘGĘ LUB / I ROZDZIAŁ
WYSZUKAJ W BIBLII